Cách đọc các tiêu chuẩn

Hiện nay, việc đọc và hiểu rõ các tiêu chuẩn là một kỹ năng không thể thiếu đối với kỹ sư thiết kế, bảo trì, và vận hành. Điều kiện tiên quyết đầu tiên là có được quyền truy cập các bộ tiêu chuẩn quốc tế IEC, ISO, ISA,… thông qua việc mua bản quyền hoặc sử dụng quyền hội viên để tiếp cận các bản mới nhất của tiêu chuẩn. Ví dụ như ISA, khi đăng ký thành viên và có trả phí, bạn có thể đọc một số tiêu chuẩn miễn phí phục vụ trong công việc. Để tiếp cận và áp dụng tiêu chuẩn một cách hiệu quả, kỹ sư cần rèn luyện kỹ năng đọc hiểu và triển khai tiêu chuẩn vào thực tế công việc. Dưới đây là một số phương pháp giúp kỹ sư khai thác tối đa lợi ích từ tiêu chuẩn kỹ thuật.

Trước hết, hiểu cấu trúc tiêu chuẩn là điều quan trọng. Hầu hết các tiêu chuẩn đều có định dạng rõ ràng với các phần như phạm vi áp dụng, thuật ngữ, yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn thực hành. Việc nắm vững cấu trúc này giúp kỹ sư nhanh chóng tìm kiếm thông tin cần thiết mà không bị mất phương hướng trong tài liệu dài hàng trăm trang.

Tập trung vào phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn là bước tiếp theo. Không phải tiêu chuẩn nào cũng liên quan đến mọi công việc, do đó, kỹ sư cần xác định tiêu chuẩn nào phù hợp với nhiệm vụ cụ thể của mình để tiết kiệm thời gian và đảm bảo lựa chọn đúng tài liệu cần thiết.

Chú ý đến định nghĩa và thuật ngữ chuyên ngành giúp kỹ sư diễn giải chính xác các yêu cầu trong tiêu chuẩn. Ví dụ, các thuật ngữ như SIL (Safety Integrity Level), MTTF (Mean Time to Failure) hay HART Protocol đều có định nghĩa chặt chẽ trong tiêu chuẩn và có thể ảnh hưởng đến cách triển khai hệ thống.

Tập trung vào các yêu cầu và hướng dẫn kỹ thuật là phần quan trọng nhất khi áp dụng tiêu chuẩn. Đây là nội dung quy định cụ thể những gì cần thực hiện để hệ thống đạt chất lượng, hiệu suất và độ an toàn mong muốn. Các tiêu chuẩn như IEC 60204 (an toàn điện trong máy công nghiệp) hay ISO 50001 (quản lý năng lượng) đều cung cấp hướng dẫn thực tiễn để tối ưu hóa hệ thống.

Khai thác phụ lục và tài liệu tham khảo giúp kỹ sư hiểu rõ hơn về tiêu chuẩn, đặc biệt khi cần các ví dụ minh họa hoặc giải thích chi tiết. Nhiều tiêu chuẩn cũng có phần tham chiếu đến các tiêu chuẩn liên quan, giúp kỹ sư có cái nhìn tổng quan hơn về hệ thống quy định trong ngành.

Ứng dụng thực tế và học tập liên tục là chìa khóa để biến tiêu chuẩn thành một công cụ hữu ích trong công việc. Thay vì chỉ đọc tài liệu lý thuyết, kỹ sư nên áp dụng tiêu chuẩn vào các dự án thực tế, tham khảo cách tiêu chuẩn được triển khai trong các nhà máy khác và thảo luận với đồng nghiệp để củng cố kiến thức. Ngoài ra, tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về tiêu chuẩn kỹ thuật cũng giúp nâng cao năng lực chuyên môn và khả năng áp dụng vào thực tế.

Đọc tiêu chuẩn không hề dễ dàng, vì chúng chứa rất nhiều thuật ngữ chuyên ngành và được diễn đạt 1 cách cô đọng. Một thủ thuật là bạn chỉ cần nắm tổng quan tiêu chuẩn, biết rõ nội dung của chúng là gì, và khi gặp vấn đề có liên quan, bạn có thể nhảy đến chương có thông tin đó để tra cứu và tranh luận với đồng nghiệp, nhằm làm rõ sáng tỏ vấn đề đang gặp phải.

Đọc và hiểu ngôn ngữ trong tiêu chuẩn kỹ thuật

Việc đọc và hiểu các tiêu chuẩn kỹ thuật có thể là một thách thức nếu ta không quen với ngôn ngữ được sử dụng trong các tài liệu này. Tuy nhiên, khi đã nắm bắt được ý nghĩa của các thuật ngữ chính, ta sẽ dễ dàng áp dụng chúng vào thực tế.

Các câu có chứa từ "Shall" hay “Must” được sử dụng để chỉ một yêu cầu bắt buộc. Điều này có nghĩa là hành động hoặc điều kiện được đề cập phải được thực hiện mà không có ngoại lệ.

Ví dụ trong ISA18.2-2016, điều 13.3.5 có viết "Operators shall be trained on all new and modified alarm system." Dịch là “tất cả nhân viên vận hành PHẢI được huấn luyện làm việc với hệ thống quản lý báo động mới và đã chỉnh sửa”

Điều này có nghĩa là nhà thiết kế không thể bỏ qua yêu cầu đào tạo khi chuyển giao hệ thống tự động cho nhân viên vận hành liên quán đến hệ thống quản lý báo động (alarm management).

Các câu có từ "Should" thể hiện một khuyến nghị, tức là hành động hoặc điều kiện đó không bắt buộc nhưng được khuyên dùng để đạt hiệu suất tối ưu. Các câu có từ "May" chỉ ra rằng một hành động được phép thực hiện, nhưng không bắt buộc.

Ví dụ: Điều 11.2.6 trong tiêu chuẩn IEC61511.1-2016 có ghi “The design of the SIS shall take into account human capabilities and limitations and be suitable for the tasks assigned to operators and maintenance staff. The design of operator interfaces shall follow good human factors practice and shall accommodate the likely level of training that operators should receive.

NOTE 1 For example, human factor studies may be necessary if operation requires data entry of limits or other”

Tạm dịch:

Thiết kế của Hệ thống An toàn Chức năng (SIS) phải tính đến khả năng và giới hạn của con người, đồng thời phù hợp với các nhiệm vụ được giao cho người vận hành và nhân viên bảo trì. Thiết kế giao diện vận hành phải tuân theo các nguyên tắc về yếu tố con người (human factors) và phù hợp với mức độ đào tạo mà người vận hành cần nhận được.

Lưu ý 1: Các nghiên cứu về yếu tố con người có thể cần thiết nếu hệ thống yêu cầu người vận hành nhập giới hạn hoặc các tham số vận hành khác một cách thường xuyên

Do đó, khi đọc tiêu chuẩn, kỹ sư cần phải lưu tâm đến động từ “Shall”, “Must” vì đây là yêu cầu bắt buộc phải theo và không có ngoại lệ.